Tri âm qua một chén trà

Ở Việt Nam, việc uống trà được coi như là một nghệ thuật, mà những dân tộc tự hào có trà đạo từ lâu đời cũng phải suy ngẫm, bởi cái cốt lõi không phải là nghi thức, mà là sự cảm nhận tinh tế, vi diệu bằng tất cả các giác quan, cảm nhận được tinh túy của đất trời.

Việt Nam ta có rất nhiều loại trà ngon nổi tiếng đã được khẳng định theo thời gian như: trà Tân Cương, trà Shan Suối Giàng, trà Shan Tà Xùa, trà lục Mai Châu… và cái thú thưởng trà sao mà tao nhã, cao quý!

Ta hãy cùng đọc lại mấy câu thơ của cổ nhân:

“Trà mai đêm nguyệt dậy xem bóng” (Ngôn chí 2 – Nguyễn Trãi). Thử hỏi có mấy ai thưởng trà được như vậy. Thiên nhiên – con người và trà như đồng điệu trong mối giao hòa Thiên–Địa–Nhân sâu sắc.

“Chè tiên nước kín nguyệt đeo về” (Thuật hứng 3 – Nguyễn Trãi). Trăng náu mình trong bình nước, nhà thơ đeo về để pha trà tiên. Chỉ một chén trà đã nâng hồn người bay bổng, trà và cảnh với con người hòa quyện, tương giao, đồng điệu có chiều thoát tục. Tiên cảnh đấy mà rất đời thường, gần gũi.

Các cụ xưa thường uống trà mộc được sao suốt công phu như một nghi lễ tôn giáo. Cao Bá Quát cũng từng khuyên:

“Uống trà xin chớ ướp hoa

Ướp hoa khó nhận đâu là trà ngon”

Bởi người sành trà, thưởng trà mộc, khi cảm nhận được tinh túy của trà, hội tụ những hương vị được chung đúc ngàn năm, sẽ không bao giờ quên được cái cảm giác trân quí tuyệt vời ấy. Chưa nói rằng đó là thú chơi sang trong mang hơi hướng thần tiên.

Song một số người lại có cái thú uống trà ướp hoa và thường ướp sen, lài, ngâu, cúc, sói… nếu như thưởng trà mộc người ta cảm nhận được cái tinh túy của trà, thì với trà ướp hoa, hương của trà hòa quyện với hương hoa tinh khiết làm cho con người được thư giãn trong một sự thăng hoa, cộng hưởng. Chỉ riêng việc sao tẩm, ướp hoa, rồi pha và thưởng trà đã là một nghệ thuật có tính bí truyền mang hơi hướng như một tôn giáo.

Ai đã từng đọc văn của cụ Nguyễn Tuân chắc sẽ đều trầm trồ thán phục sự sành điệu của cụ và những nhân vật – những đệ tử của trà qua những trang văn sâu sắc và tinh tế. Đâu phải ngẫu nhiên mà cụ Nguyễn Tuân cho nhân vật của mình dán câu đối của cụ tú Hải Văn ở hai bên cổng:

– “Họ lịch sự như tiên, phú quý như giời, quất con ngựa dong chơi ngoài ngõ liễu”.

– “Ta trồng cỏ đầy vườn, vãi hoa đầy đất, gọi hề đồng pha nước trước hiên mai”.

Cuộc sống đời thường bề bộn, có được một giây phút hiếm có ấy có thể gọi tên là: “Hạnh phúc” có chi là không đúng, vì nhiều khi hạnh phúc chính là những điều ta tưởng ở đâu đâu, trong khi luôn hiện hữu bên mình, mà ai đó biết trân trọng, nâng niu cuộc sống trân quí kia mới ban tặng!

Và kẻ “ăn mày’” trà trong truyện của Nguyễn Tuân, sành sỏi đến độ chỉ nhấp mấy ngụm trà nhỏ đã phát hiện trong ấm trà vương vài cánh trấu, có lẽ trên thế giới này có một không hai.

Các cụ xưa uống trà không chỉ để thưởng thức hương vị thơm ngon kỳ thú, mà bên ấm trà người ta còn tìm một mối tri kỷ tri âm, luận bàn thế sự, giãi bày những quan điểm về mọi mặt của đời sống xã hội…

Uống trà là một thú vui phong lưu, tao nhã, là một cách bồi bổ, di dưỡng tinh thần. Một chén trà mà chứa đựng bao điều sâu xa. Đúng như cụ Nguyễn Tuân đã từng nhận xét: “Trong một ấm trà ngon, người ta thấy có một mùi thơ và một vị triết lý”. Bên ấm trà người ta thấy toát lên cái tinh thần “Vạn biến như lôi, nhất tâm thiền định” – tức là lấy cái trong sáng tĩnh lặng của cõi lòng để chế ngự cái vạn biến của đất trời, lấy cái thanh cao để vượt lên cái tục của đời thường. Uống trà mà như thế quả là tiên trà vậy!

“Trà ngon phải có bạn hiền”, có khác nào Bá Nha phải có Chung Tử Kỳ. Nhưng uống lúc nào, đến đâu là vừa và như thế nào là phải phép. Tổ tiên ta đã đúc kết: “Trà tam rượu tứ”:

“Bán dạ tam bôi tử

Bình minh nhất trản trà

Nhất nhật cứ như thử

Lương y bất đáo gia”.

Cụ Nguyễn Tuân cũng đã dạy: “Cứ suy cái lẽ một bộ đồ trà chỉ có đến bốn chén quân thì đủ biết cái thú uống trà không thể ồn ào được. Lối giao du của cổ nhân đạm bạc chứ không huyên náo như bây giờ”. Xưa các cụ mời nhau thưởng trà vào sáng sớm, chay tịnh để cảm nhận được cái tinh túy của trà giữa đất trời. Con người, thiên nhiên và hương vị trà giao hòa, đồng điệu như những người bạn tri âm, tri kỷ.

Ngày nay, uống trà và nghệ thuật thưởng trà đã và đang được lưu giữ, phát huy như một giá trị văn hóa cổ truyền đậm đà bản sắc văn hóa dân tộc.

Vào một buổi sáng tinh sương nào đó, bạn hãy mời mấy người bạn tri âm, pha một ấm trà ngon đúng cách, cùng nhau thưởng thức hương vị thanh tao của trà, cùng nhau suy ngẫm về nghệ thuật thưởng trà của các bậc tiền nhân, cùng nhau suy ngẫm về lời bình bất hủ về thú thưởng trà của học giả Lê Qúy Đôn trong cuốn Vân đài loại ngữ: “Uống chén thứ nhất thấy thân thể mềm mại trở lại. Uống chén thứ hai thấy quá khứ hiện về hết. Uống chén thứ ba thấy có thể thông cảm được với các vị tiền bối. Uống chén thứ tư thấy gió thổi lất phất ở hai bên nách, cho nên không thể uống chén thứ năm được nữa”.

Nguồn: VanHac